اولين روزنامه چاپ ايران

اولين روزنامه چاپی ايران، در دورهً سلطنت " محمد شاه قاجار " به وسيله " ميرزا صالح شيرازی " در تهران تاً سيس گرديد. نخستين شماره اين نشريهً ماهانه که دارای نام مخصوصی نبود و به تقليد از واژهً روزنامه در زبان انگليسی، " کاغذ اخبار " ناميده می شد، در ۵۲ ماه محرم ۱۲۵۳ قمری ( اول ماه مه ۱۸۳۷ م ) انتشار يافت. موً سس نخستين روزنامهً ايران، جزء دومين گروه جوانانی بود که در زمان فتحعلی شاه به همت " عباس ميرزای نايب السلطنه " برای تحصيل علوم جديد به انگلستان اعزام شده بودند. وی ضمن تحصيل در اين کشور در فاصلهً سالهای ۱۲۳۰ تا ۱۲۳۵ قمری ( ۱۸۱۵ تا ۱۸۱۹ م ) زبانهای انگليسی و فرانسه و لا تين و علوم طبيعی و تاريخ را آموخت و با فن چاپ نيز آشنائی پيداکرد. او در بازگشت به ايران، سمت مترجم رسمی دولت را احراز نمود و نخستين چاپخانه و اولين روزنامه را در دستگاه دولتی پادشاهان قاجار داير کرد. بعدها به مقام سفارت رسيد و برای ماً موريتهای مهم سياسی به انگلستان و روسيه رفت. ميرزا صالح مشاهدات و تجربيات خود را در انگلستان، در سفرنامه اش که معرف نخستين برخوردها و آشناييها و شيفتگيهای ايرانيان با زندگی متجدد اروپائی است، شرح داده و به برداشتها و استنباطهای کلی خويش در مورد نظام آزاديگرای انگليسی و وضع اقتصاد و صنعت و فرهنگ اين کشور نيز اشاره کرده است. مدير اولين روزنامه ايران، که در آغاز عصر تجدد خواهی پادشاهان قاجار برای تحصيلات جديد به اروپا رفته و پس از بازگشت به کشور، سالها در مشاغل و مسئوليتهای گوناگون دولتی نقشهای حساسی ايفا کرده بود، به انتشار روزنامه در جهت پيروی از غرب و تحقق هدفهای تجدد گرايی توجه يافته بود، به طوری که در اعلام نامه ياطليعهً روزنامه کاغذ اخبار که در اواخر رمضان ۱۲۵۲ قمری و در حدود چهار ماه پيش از چاپ نخستين شمارهً اين روزنامه منتشر گرديد، از " همت ملوکانهً اوليای دولت عليه " به " تربيت ساکنين ممالک محروسه " و اعظم تربيت که آگاه ساختن از کار جهان است سخن گفته است؛ و بر انتشار هر آنچه طرفه بوده و تازگي داشته و استماع آنها مورث آگاهي و دانش و عبرت اهالی مملکت خواهد بود، تاً کيد کرده است. وی در اين اعلام نامه مخصوصاً بر " همه طبقات خلق " لازم دانسته که در زمان خود مثل اهل زمان خويش باشند و مفاد قاعدهً " فی زمانک مثل اهل زمانک " را ،اساس رفتار و کردار خود قرار دهند. گر چه بعضی از پژوهندگان معتقدند اين طليعه فقط اعلان نشر روزنامه ای در آينده نيست، بلکه خود حکم يک شماره روزنامه ماهيانه را دارد و احتمال دارد بين نشر اين طليعه و اخبار محرم الحرام دو يا سه شماره از همين قبيل منتشر شده باشد؛ ليکن اکثر محققان اخبار وقايع شهر محرم الحرام را که در دوشنبه ۲۵ محرم الحرام ۱۲۵۳ قمری برابر با اول ماه مه ۱۸۳۷ ميلادی منتشر شده است، نخستين شماره روزنامه ميرزا صالح می دانند. اين شماره در دو ورق است که يک روی آن سفيد و بر سر لوحهً آن نشان دولتی نقش شده و در پائين آن " اخبار و وقايع شهر محرم الحرام ۱۲۵۳ که در دارالخلافهً طهران است انطباع يافته " قيد شده است. صفحه اول اخبار ممالک شرقيه که شامل اخبار دارالخلافه طهران است و صفحه دوم اخبار ممالک غربيه که خبرهايی از کشورهای ايتاليا ينگه دنيا ( آمريکا )، انگلند ( انگلستان )، ترکيه و ... درج شده است. اين که نخستين نشريهً ادواری ايران تا چه سالی چاپ و منتشر می شده است دقيقاً مشخص نيست. اما به استناد سفرنامه های اشخاصی که در آن سالها در ايران بوده اند و نوشته های بعضی از مورخان اين روزنامه حداقل سه سال منتشر شده است.