عقاب
طلايی Golden
Eagle
نام علمی Aquila
chrysaetos (خانواده
Accipitridae)
يكی
از زيباترين پرندگان شكاری است كه در
بسياری از مناطق جهان زيست می‌كند و در
ايران، نيز به صورت بومی وجود دارد.
از
گذشته دور، اين نوع عقاب به عنوان يك پرنده
شكاری محبوب، توسط بشر تربيت شده است.
در
حال حاضر، عقاب طلايی، با توجه به تهديدات
موجود، در زمره پرندگانی است كه نياز به
حمايت و حفاظت دارد.
مشخصات
ظاهری
پر
و بال در هر دو جنس يكسان بوده ولی، ماده
بزرگ‌تر از نر می‌باشد.
اين
پرنده دارای جثه درشت، چنگال‌های بزرگ،
دم مستطيلی نسبتاً بلند و پهن و بال‌های
بلند و عريض است.
شاهپرهای
اوليه بال، گسترده و بالا برگشته هستند.
پر
و بال پرنده بالغ، يك دست تيره و عموماً
به رنگ قهوه‌ای تيره بوده ولی، ناحيه فرق
سر، پس گردن، طرفين گردن و صورت، و پوشپرهای
ثانويه بال، رنگ طلايی يا مسی طلايی دارد
(نام
پرنده، بر اساس همين ويژگی است).
دم
به رنگ قهوه‌ای مايل به خاكستری می‌باشد.
پرهای
پروازی بزرگ بال‌ها، از زير، خاكستری
مايل به قهوه‌ای ديده می‌شود در حالی كه
سر، تنه و پرهای كوچك‌تر قسمت قدامی
بال‌های باز، مايل به سياه هستند.
چشمان
بالغين، قهوه‌ای تيره و منقار و چنگال‌ها،
سياه می‌باشد در حالی كه پايه منقار و
پاها زرد رنگ است.
سراسر
ساق پا تا پنجه از پر پوشيده شده است.
پرنده
نابالغ، قهوه‌ای تيره بوده و پرهای پس
سر آن به رنگ زرد مسی با قاعده سفيد بی‌رنگ
می‌باشد.
شاهپرهای
اوليه و ثانويه، سفيد چركی است.
دم
نيز دارای رنگ سفيد چركی به همراه نوار
انتهايی تيره و پهنی است كه با افزايش سن،
از سفيدی آن كاسته می‌شود.
تنوع
رنگ پر و بال در پرنده نابالغ ممكن است
موجب اشتباه آن با عقاب‌های شاهی، تالابی،
جنگلی و دشتی گردد.
بال
و پر پرندگان جوان، در سنين ۴ -
۶
سالگی، شبيه بالغين می‌گردد.
۵
يا ۶ زير‌گونه شناخته شده از عقاب طلايی
وجود دارد كه از نظر انتشار جغرافيايی،
اندازه و رنگ، با هم تفاوت دارند.
جنس
ماده، در مقايسه با نر، طول بيشتری دارد
(طول
نر، ۷۶ -
۸۹
و ماده، ۸۹ -
۱۰۴
سانتيمتر).
اين
پرنده با داشتن پهنای بال ۱۸۷ الی ۲۳۰
سانتيمتری، يكی از بزرگ‌ترين عقاب‌های
نيم‌كره شمالی است.
وزن
آن، ۳ -
۶٬۵
كيلوگرم (وزن
نر ۳٬۵ -
۴٬۵
و ماده ۶٬۵ -
۱٬۵
كيلوگرم)
می‌باشد.
صدا
و پرواز
صدای
اين پرنده به صورت پارس كردن بلند و شبيه
«كلياك
-
كلياك
-
كلياك»
(kliak - kliak - kliak) شنيده
مي‌شود.
عقاب
طلايی توانايی بالايی در پرواز داشته و
بال‌زني‌های متفاوتی را به نمايش
می‌گذارد.
از
نشانه‌های تشخيصی آن در حين پرواز، بال
باز روی يا بال باز اوج‌گيری‌های با
شكوه، همراه با بال زدن‌های گاه و بی‌گاه،
می‌باشد.
عقاب
مزبور، در هنگام بال باز روی يا بال باز
اوج‌گيری، بال‌ها را بالا نگه داشته و
شاهپرهای اوليه را می گستراند و آن را
اندكی رو به بالا، به شكل V
و
كاملاً به جلو نگه می‌دارد.
سر
جلو آمده و دم پهن در حالت بال باز اوج‌گيری،
از اشتباه شدن اين عقاب با سارگپه‌ها
جلوگيری می‌كند.
در
هنگام پرواز، در مقايسه با عقاب دريايی
نابالغ دم سفيد، دارای دمی درازتر و
چهارگوش‌تر بوده ولی، بال‌هايش كمتر
مستطيلی است.
در
حين پرواز، بر خلاف ديگر قوش‌ها و كركس‌ها،
بال‌ها را در حالت افقی نسبت به بدن، نگه
می‌دارد.
اين
عقاب بال‌های عريضی جهت پرواز در ارتفاع
داشته و برای صعود بيشتر، پرهای پروازی
شكاف دارای مشابه انگشتان دست دارد.
پرنده
در ارتفاع قابل توجهی از زمين پرواز كرده
و تا حد ممكن، كمتر بال می‌زند و منطقه
زير پايش را به دنبال غذا، زير نظر می‌گيرد.
برای
شكار طعمه، از ارتفاع خيلی كم، حمله كرده
و شكارش را با يك پرواز سريع رو به پايين،
می‌گيرد و مي‌تواند در حين پرواز، تا
بيش از ۸ پوند را حمل كرده و با سرعت بالای
۸۰ مايل در ساعت پرواز كند (سرعت
متوسط آن، ۲۸ الی ۳۲ است).
سرعت
در موقع شيرجه می‌تواند تا بيش از ۲۰۰
مايل در ساعت برسد.
رفتار
و زيستگاه
عقاب‌های
طلايی، پرندگانی نيمه مهاجر هستند به
گونه‌ای كه برخی در يك محل باقی مانده و
پاره‌ای ديگر مهاجرت می كنند.
آنها
عموماً به صورت انفرادی يا جفت زندگی
میكنند، هر چند كه ممكن است پرندگان
جوان غير جفت، در دستجاتی ديده شوند، يا
بالغين در آب و هوای نامعتدل يا وجود غذای
بسيار فراوان، به صورت گروه‌هايی مشاهده
شوند.
عقاب
طلايی در زيستگاه‌های باز و نيمه باز و
در ارتفاع ۳۶۰۰ متری از سطح دريا يافت
می‌شود.
زيستگاه‌های
مورد سكونت آن شامل توندراها، بوته‌زارها،
چمنزارها، بيشه‌زارها، درخت‌زارها و
جنگل‌های مخروطی است.
بيشتر
اين عقاب‌ها در نواحی كوهستانی يافت
می‌شوند، ولی، در تالاب‌ها و زيستگاه‌های
ساحلی و مصبی نيز لانه‌گزينی میكنند.
به
طور كلی، عقاب طلايی در كوهستان‌های كم
گياه و خشك، و گاهی جنگل‌های كوهستانی و
صخره‌های ساحلی و دشت‌ها زندگی می‌كند.
توليد
مثل و رشد
سن
بلوغ جنسی در نر و ماده، ۴ -
۷
سالگی است.
اين
پرنده در هر سال، يك بار زاد و ولد می‌كند.
فصل
توليد‌مثل، بسته به موقعيت جغرافيايی،
از ماه اسفند و مرداد است.
اين
عقاب‌ها تك همسر بوده و ممكن است چندين
سال، روابط جفتی خود را حفظ كنند.
در
جمعيت‌های غير مهاجر، جفت‌ها در تمام
طول سال، با هم می‌مانند.
در
انواع مهاجر، جفت‌گزينی و روابط جنسی،
زمانی آغاز می‌شود كه آنها به نواحی
توليد‌مثلی بر می گردند.
فعاليت‌های
جفت‌گيری شامل پرواز موج‌وار يك يا هر
دو جفت، تعقيب، شيرجه رفتن، حمله كردن‌های
ظاهری، نمايش چنگال‌ها، با هم اوج گرفتن
و چرخيدن است.
عقاب
طلايی، اغلب در لبه پرتگاه‌ها يا نوك
صخره‌ها و هم چنين، روی درختان بلند يا
عمارت‌های ساخته بشر، نظير آسياب بادی،
برج ديدبانی و دكل برق، آشيانه می‌سازد.
نر
و ماده، در بهار، با كمك تكه‌های چوب و
شاخه‌های ضخيم، لانه‌ای سكو مانند با
عرض بيش از ۲ متر، در ارتفاع تا ۱۰۷ متری
ساخته و داخل آن را با گياهان نرم، علف،
برگ و پوست درختان، خزه و گلسنگ آستر
میكنند.
جفت‌های
نر و ماده می‌توانند در منطقه توليد‌مثلی
خود، چندين لانه داشته باشند كه اغلب، از
سالی به سال ديگر و قبل از هر فصل جفت‌گيری،
آنها را بازسازی كرده و مجدداً به كار
می‌گيرند.
نر
و ماده، در ساخت يا مرمت لانه شركت میكنند.
در
فصل توليد‌مثل، ۱ الی ۴ تخم (به
طور متوسط، ۲ تخم)
به
رنگ سفيد كدر با نقاط يا لكه‌های قهوه‌ای
يا قهوه‌ای مايل به قرمز، به فواصل ۳ تا
۴ روز، گذاشته می‌شود.
وظيفه
اصلی خوابيدن روی تخم‌ها، بر عهده ماده
است هر چند كه نر نيز اغلب در اين كار
مشاركت می‌كند.
۳۵
تا ۴۵ روز (متوسط
۴۲ روز)
طول
می‌كشد تا جوجه‌ها از تخم بيرون آيند.
والدين،
به تغذيه جوجه‌ها می‌پردازند، هر چند
كه جنس نر، به ويژه در چند هفته نخست، بخش
عمده غذا را فراهم می‌كند.
۴۵
تا ۸۱ روز وقت لازم است تا جوجه‌ها پر در
بياورند.
در
اين زمان، آنها از طريق راه رفتن، جست و
خيز يا افتادن از لانه، آن را ترك میكنند.
آنها
پرواز را در سن ۱۰ هفتگی شروع كرده و ۸۰ -
۳۲
روز بعد از پر درآوری، زندگی مستقلی را
آغاز میكنند.
عقاب
طلايی، در حالت وحشی، بالای ۳۰ سال و در
اسارت، بيش از ۴۶ سال عمر می‌كند.
رژيم
غذايی
اين
پرنده، به عنوان پرنده‌ای شكارگر، رژيم
غذايی متنوعی از حيوانات زنده و مرده،
عمدتاً شامل پستانداران كوچكی نظير خرگوش،
سنجاب، موش خرما و راسوی بدبو دارد كه به
ميزان كمتر، پرندگانی مثل باقرقره، زاغی
و كبوتر، خزندگان (لاك‌پشت
و مار)
و
ماهيان را شامل می‌شود.
والدين،
تا چند ماه بعد از پر درآوردن جوجه‌ها،
با تكه تكه كردن غذا، به تغذيه آنها
می‌پردازند.
دشمنان
شكارچی عقاب‌های طلايی كم هستند.
بعضی
مواقع، جوجه‌هی آنها توسط ساير پرندگان
شكارگر صيد مي‌شوند.
پراكندگی
جغرافيايی
عقاب
طلايی در نيم‌كره شمالی، در نواحی امريكای
شمالی (عمدتاً
در نيمه غربی)،
سراسر اروپا، آسيا و شمال افريقا پراكنده
است.
عقاب
طلايی در ايران به صورت بومی و به تعداد
فراوان يافت می‌شود.
اين
پرنده، ساكن نواحی كوهستانی و مرتفع غرب
و شمال ايران است.
وضعيت
حفاظت
در
گذشته، اين عقيده نادرست كه عقاب طلايی
به احشام (گوسفندان)
و
طيور حمله می‌كند موجب شد پرنده مزبور
به طور گسترده مورد بی‌مهری انسان واقع
شود.
گاهاً
اين عقاب را با هدف تربيت آن به عنوان
پرنده شكاری، به دام می‌اندازند.
در
حال حاضر، اين پرنده در بسياری از كشورها
مورد حمايت قرار گرفته و در ايران نيز،
در رديف پرندگان حفاظت شده قرار دارد.
عقاب
طلايی در مناطق مربوطه با تراكم نسبتاً
بالايی يافت می‌شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر