دوره
حكومت قاجاريه ا ز نظر هنر معماری
و ساختمان‌سازی از ادوار با ارزش
تاريخی ايران محسوب می‌شود و شاهان
اين سلسله بويژه فتحعلی شاه و
ناصرالدين شاه قاجار به معماری و
ساخت بناهای مختلف اعم از كاخ‌ها و
مساجد علاقه وافری داشتند.
در
اين دوره احداث مساجد در نقاط مختلف
ايران رونق گرفت و مسجدهای بزرگي
در شهرهاي قزوين، زنجان، سمنان،
اصفهان و...
بنا
گشت. اين
مساجد بيشتر به دستور شاهان ساخته
و عمدتا مسجد شاه خوانده می‌شدند.
از
ويژگی‌های معماری اين عصر احداث
مساجدی با مساحت وسيع و با نقشه
چهار ايوانی بود كه شبكه‌ای از گنبدهای
كوچك و پنجره‌های مشبك، تابش نور
خورشيد به درون بنا را امكان‌پذير می
ساخته است.
اين
اهتمام در مسجدسازی با مقياس بزرگ
يادآور هنر معماری صفويه است.
در
واقع شاهان قاجار به كرات ابنيه
برجای مانده از عصر صفوی را توسعه
دادند و يا از زينت‌كاری اين بناها
تقليد كردند.
اين
تبعيت كلی در سبك معماری و نحوه
تزئين و آرايش در بسياری از كاخ‌های
اين عهد نيز مشهود است.بنای
چهلستون واقع در سرهنگ آباد زواره
و ساختمان اعيانی چهار باغ خواجو در
اصفهان كه توسط شاهان قاجار ساخته
شده آشكارا اقتباسی است از شيوه
معماری باشكوه دوره صفويه.
با اين وجود سبك معماری قاجاريه را نمی‌توان تبعيت كاملی از عهد صفوی قلمداد كرد چرا كه برخی قالب‌های نو نيز در معماری قاجاريه مشاهده می‌شوند. صحن كاملا گود نشسته در مسجد آقابزرگ كاشان و بعضی گنبدهای موجود در شيراز كه توسط معماران قاجار احداث شده‌اند و بيش ازحد معمول پيازی شكل می‌باشند در زمره اين نوآوری‌ها قلمداد می‌شوند. از ويژگی‌های سبك معماری قاجاريه می‌توان به دروازه‌های تزئينی اين دوره همچون سردر ورودی به شهرهای عمده نظير تهران و قزوين و شيراز اشاره كرد. بازارها و تأسيسات نظامی از ديگر شاخصه‌های معماری اين دوره محسوب می‌گردند. بيشتر اين گونه آثار در سر در ورودی دارای هلال نيم‌دايره مركزی با دوستون توكار جانبی يا مناره‌های متصل به بدنه‌شان هستند و عموما باخشت‌های كاشی زيورنما آرايش يافته‌اند. مناره‌های اين دوره اكثرا جنبه الحاقی تزئينی در حرمها و بقعه‌ها دارند و در مجاورت بسياری از ساختمان‌های دوره صفويه احداث گشته‌اند.
احداث كاخ‌های باشكوه نيز در اين دوره رواج داشت و كاخ‌هايی نظير شمس‌العماره، كاخ ابيض،كاخ گلستان(۱) و... با زيباترين وجه پديد آمدند. سبك معماری اين قصرها كه با نقاشی‌های ديواری وكاشی كاری نفيس همراه است پيشرفت معماران قاجاري را به بهترين صورت نمايان می‌سازد.
معماری نظامی از جمله ساخت قلعه‌های نظامی و سربازخانه‌ها نيز در دولت قاجاری مورد توجه‌روزافزونی قرار گرفت. اين سبك معماری البته از نفوذ معماری غربی بويژه فرانسوی بی‌تأثير نبود ونمونه كامل آن ميدان توپخانه تهران می‌باشد. ديگر قالب‌های معماری سنتی ايران در عهد قاجار همچون بازار، حسينيه، حمام، آب انبار، كاروانسرا و بادگير نيز سطح بالای معيارهای فنی و استادكاری‌های پيشه‌ورانه خود را حفظ كردند. در اين بناها شيوه غالب حفظ بی‌پيرايگی و زاهد منشی بود لذا كمتر تزئيناتی صورت گرفته و تنها به كاشی‌كاری های رنگی بسنده شده است.
منابع:
۱ ـ پوپ، آرتور: معماری ايران، ترجمه غلامحسين صدری افشار، تهران، فرهنگان، ۱۳۶۶.
۲ ـ اسكارچيا، جيان روبرتو: تاريخ هنر ايران (جلد دهم)، ترجمه يعقوب آژند، تهران، مولی، ۱۳۷۶.
۳ ـ دبيليو. ر. فريه: هنرهای ايران، تهران، فروزان، ۱۳۷۴
۱ـ رواج معماری غربی در دوره قاجاريه شدت گرفت و مسافرت شاهان اين سلسله به كشورهای اروپايی بخصوص در عهد ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه موجب شد كه كاخ‌ها و بناهايی مشابه عمارات اروپايی در تهران و ساير شهرهای ايران احداث گردد. كاخ‌های تاريخی مجموعه فرهنگی گلستان نفوذ معماری اروپايی در ايران را به خوبی نمايان می‌سازند.
با اين وجود سبك معماری قاجاريه را نمی‌توان تبعيت كاملی از عهد صفوی قلمداد كرد چرا كه برخی قالب‌های نو نيز در معماری قاجاريه مشاهده می‌شوند. صحن كاملا گود نشسته در مسجد آقابزرگ كاشان و بعضی گنبدهای موجود در شيراز كه توسط معماران قاجار احداث شده‌اند و بيش ازحد معمول پيازی شكل می‌باشند در زمره اين نوآوری‌ها قلمداد می‌شوند. از ويژگی‌های سبك معماری قاجاريه می‌توان به دروازه‌های تزئينی اين دوره همچون سردر ورودی به شهرهای عمده نظير تهران و قزوين و شيراز اشاره كرد. بازارها و تأسيسات نظامی از ديگر شاخصه‌های معماری اين دوره محسوب می‌گردند. بيشتر اين گونه آثار در سر در ورودی دارای هلال نيم‌دايره مركزی با دوستون توكار جانبی يا مناره‌های متصل به بدنه‌شان هستند و عموما باخشت‌های كاشی زيورنما آرايش يافته‌اند. مناره‌های اين دوره اكثرا جنبه الحاقی تزئينی در حرمها و بقعه‌ها دارند و در مجاورت بسياری از ساختمان‌های دوره صفويه احداث گشته‌اند.
احداث كاخ‌های باشكوه نيز در اين دوره رواج داشت و كاخ‌هايی نظير شمس‌العماره، كاخ ابيض،كاخ گلستان(۱) و... با زيباترين وجه پديد آمدند. سبك معماری اين قصرها كه با نقاشی‌های ديواری وكاشی كاری نفيس همراه است پيشرفت معماران قاجاري را به بهترين صورت نمايان می‌سازد.
معماری نظامی از جمله ساخت قلعه‌های نظامی و سربازخانه‌ها نيز در دولت قاجاری مورد توجه‌روزافزونی قرار گرفت. اين سبك معماری البته از نفوذ معماری غربی بويژه فرانسوی بی‌تأثير نبود ونمونه كامل آن ميدان توپخانه تهران می‌باشد. ديگر قالب‌های معماری سنتی ايران در عهد قاجار همچون بازار، حسينيه، حمام، آب انبار، كاروانسرا و بادگير نيز سطح بالای معيارهای فنی و استادكاری‌های پيشه‌ورانه خود را حفظ كردند. در اين بناها شيوه غالب حفظ بی‌پيرايگی و زاهد منشی بود لذا كمتر تزئيناتی صورت گرفته و تنها به كاشی‌كاری های رنگی بسنده شده است.
منابع:
۱ ـ پوپ، آرتور: معماری ايران، ترجمه غلامحسين صدری افشار، تهران، فرهنگان، ۱۳۶۶.
۲ ـ اسكارچيا، جيان روبرتو: تاريخ هنر ايران (جلد دهم)، ترجمه يعقوب آژند، تهران، مولی، ۱۳۷۶.
۳ ـ دبيليو. ر. فريه: هنرهای ايران، تهران، فروزان، ۱۳۷۴
۱ـ رواج معماری غربی در دوره قاجاريه شدت گرفت و مسافرت شاهان اين سلسله به كشورهای اروپايی بخصوص در عهد ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه موجب شد كه كاخ‌ها و بناهايی مشابه عمارات اروپايی در تهران و ساير شهرهای ايران احداث گردد. كاخ‌های تاريخی مجموعه فرهنگی گلستان نفوذ معماری اروپايی در ايران را به خوبی نمايان می‌سازند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر