جنگ زرگری

به گفته شادروان « عبدالله مستوفی » جنگ زرگری کنایه از تظاهر در مناقشه و مشاجره است که هیچ یک از طرفین نمی خواهند واقعا با هم بجنگند .

جنگ زرگری به این ترتیب بود که گاهی مشتری چاق و پولداری برای خریداری جواهر گرانبها و سنگین قیمت به دکان زرگری مراجعه می کرد و از کم و کیف و عیار و قیمت جواهر می پرسید .

در این موقع زرگر قیمت جواهر مشتری را به چند برابر قیمت واقعی اعلام می کرد و ضمنا با چشمک زدن ، زرگر رو به رویی را و یا به وسیله ی شاگردش زرگر مغازه ی همسایه را خبر می کرد تا به ترتیبی که مشتری متوجه جریان قضیه نشود سر و گوش آب دهد و وارد معرکه شود . زرگر دومی که گوشی دستش بود به بهانه ای خود را نزدیک می کرد و بدون تمهید مقدمه ، مطلبی قریب به این موضوع به مشتری می گفت : « من این جواهر را در مغازه دارم و به این قیمت – کمتر از قیمتی که زرگر اولی گفته بود - می فروشم و بدین تریب زرگر اول با زرگر دومی به جدال و نزاع ساختگی برمی خاست و فی المثل می گفت : « چرا جلوی مغازه من آمدی و چه حق داری که در گفتگوی ما دخالت کنی ؟ » زرگر دومی جواب می داد : « تو دین نداری ! تو انصاف نداری ! تو دروغگویی و می خواهی مالی را که این مبلغ قیمت دارد به چند برابر بفروشی . من نمی گذارم سر این آقای محترم – یا خانم محترمه – کلاه بگذاری و پولش را بالا بکشی ! »

زرگر اولی می گفت : « دروغگو تو هستی که می خواهی جنس بنجل کم عیارت را آب کنی . »

زرگر دومی می گفت : « اگر جنس من کم عیار باشد می تواند به سنگ محک بزند تا سیه روی شود هر که دروغش باشد . کاسبی و زرگری حساب و کتاب دارد . تو می خواهی برای چند دینار زیادتر از قیمت واقعی آبروی تمام زرگرها را ببری و ما را کنفت کنی ! »

خلاصه این بگو و آن بگو ، جنگ در می گرفت و قشقرقی برپا می شد .

مشتری ساده لوح که این صحنه را حقیقی و از روی خیرخواهی تلقی می کرد بدون اعتنا و توجه به سر و صدای زرگر اولی به مغازه ی زرگر دومی می رفت و جنس مورد نظر را به قیمتی که زرگر دومی گفته بود ، بدون کمترین تحقیق و چانه زدن می خرید و قیمتش را تمام و کمال می پرداخت .

در نتیجه مشتری بی چاره ضرر می کرد و دو نفر زرگر مورد بحث ، سود حاصله را با یکدیگر تقسیم می کردند .

این جنگ مصلحتی و صوری و ساختگی را که صرفا اختصاص به زرگرها داشت – و شاید بعدها به سایر اصناف بازار هم سرایت کرده باشد – در عرف به اصطلاح جنگ زرگری می گفتند که رفته رفته بر اثر مرور زمان به صورت ضرب المثل در آمد و در رابطه با هرگونه مناقشه و مشاجره و نزاع مصلحتی که برای اغفال و فریفتن شخص ثالث باشد مورد استفاده و اصطلاح قرار گرفت .