سبك
معماری دوره زنديه بيشتر دنباله‌رو
معماری عصر صفويه است و در شيوه‌های
خاص خود از معماری سلجوقی، ساسانی
و معماری‌های هندی و اروپايی نيز بهره
جسته است.
بسياری
از كاخ‌ها و ساختمان‌های زنديه به
سبك عمارات باشكوه صفوی ساخته
شده و در بخش‌هايی نيز از سبك معماری
هندی پيروی شده است.
برجك‌های
نبشي كه در بعضی ايوان‌هاي اين
عصر به كار رفته ملهم از سبك هندي
است و نيمه گلداني‌هاي سنگی نصب
شده بر ازاره‌ها و در زيركاشی‌های
منقوش برگرفته از سبك معماری تزئينی
اروپايی است.
نقش
زيبای (شاخ
وفور نعمت)
كه
در تزئين چند عمارت مجلل در شيراز
استفاده شده نيز خاستگاه اروپايی
خود را آشكار می‌نمايد.
به
كار گيری سرستون‌های ساسانی از ديگر
مختصات معماری دوره زنديه است.
ويژگی
عمده معماری زنديه كه بيشتر حالت
ابتكاری دارد بهره‌گيری از خشت‌های
كاشی با نقش زير لعابی است كه با
طيف رنگی تازه‌ای متمايل به
صورتی به كار رفته و به كاشی زندی
معروف گشته است.
استفاده
از نقش‌ها و تصاوير برجسته و كاشی
كاری های رنگی مزين به صحنه‌های
افسانه‌ای و الهام گرفته از اساطير
باستانی ايران نيز مورد علاقه
معماران اين عهد بوده است.
اينگونه
تصاوير در بسياری از عمارات باشكوه
اين دوره نظير ارك كريمخانی و
عمارت كلاه فرنگي مشاهده می شود.
در مجموع می‌توان گفت معماری ايرانی در دوره حكومت كريم‌خان و جانشينانش به پيشرفت قابل ملاحظه‌ای دست يافت و علاقه كريم‌خان زند در ايجاد اقدامات اساسی و بازسازی ايران موجب رشد اين هنر اصيل ايرانی شد. معماران در طول دوره زمامداری شاه‌زند كاخ‌ها و ساختمان‌های زيادی در شيراز و ساير شهرهای ايران احداث كردند و تأكيد كريم‌خان مبنی بر اينكه شيراز بايد به نگين اين پادشاهی بدل گردد موجب اوج رونق اين شهر شد. در طول حكومت خان زند شهر شيراز بسرعت گسترش يافت و مساجد وبازارها و كاروانسراهای متعددی در شهر گل و بلبل احداث گشت. كريم‌خان خود نيز توجه بسيار زيادی به توسعه معماری شيراز داشت و بناهايی همچون: برج و باروی شهر،ارك سلطنتی، عمارت ديوانخانه، عمارت كلاه فرنگی و مسجد وكيل بدستور مستقيم وی صورت تحقق يافتند. علاقه خان زند به آبادانی پايتخت خود به اندازه‌ای بود كه حتی در بعضی موارد طرح اوليه اين عمارت را خود پيشنهاد می‌كرد و در مراحل مختلف ساختمانی از نزديك نظاره‌گر روند ساخت اين بناها بود. نقل شده است كه كريم‌خان خود دستور ساخت ارگ شيراز (ارگ كريم‌خان) را صادر كرد و به دستور او معماران و هنرمندان از سراسر كشور به شيراز فراخوانده شدند و مصالح اصلی ارگ نيز از نقاط مختلف كشور به شيراز حمل گرديد.
كريم‌خان زند همچنين آرامگاه سعدی و حافظ را مرمت و بازسازی كرد و اطراف اين دو مقبره باشكوه را به باغ‌های بزرگ و مصفا بدل ساخت. مسجد چهل ستونی وكيل از ديگر ابنيه‌ای بود كه به دستور كريم‌خان احداث گشت و در سبك ساخت آن از شبستان‌های چهل ستونی جانبي مسجد امام اصفهان الهام گرفته شد. اين مسجد از شاهكارهای معماری ايران اسلامی خوانده شده و در بخش‌های مختلف آن از سبك‌های معماری ادوار مختلف ايران قبل از اسلام و شيوه هندی استفاده گشته است. از معماران معروف اين دوره استاد غلامرضای تبريزی است كه به دستور شاه زند حصار و خندق ارگ تهران را احداث نمود. خلوت كريم‌خان واقع در مجموعه كاخ گلستان از ديگر ابنيه باشكوه دوره كريمخانی است كه باستان‌شناسان آن را يكی از زيباترين آثار معماری ايران در قرن دوازده‌هجری قمری خوانده‌اند.
منابع:
۱ ـ ورهرام، غلامرضا، تاريخ سياسی و اجتماعی ايران در عصر زند، تهران، معين، ۱۳۶۶.
۲ ـ اسكارچيا، جيان روبرتو: تاريخ هنر ايران (جلد دهم)، ترجمه يعقوب آژند، تهران، مولی، ۱۳۷۶.
۳ ـ كيانی، يوسف: تاريخ هنر معماری ايران در دوره اسلامی، تهران، سمت، ۱۳۷۰.
۴ ـ پوپ، آرتور: معماری ايران، ترجمه غلامحسين صدری افشار، تهران، فرهنگان، ۱۳۶۶.
در مجموع می‌توان گفت معماری ايرانی در دوره حكومت كريم‌خان و جانشينانش به پيشرفت قابل ملاحظه‌ای دست يافت و علاقه كريم‌خان زند در ايجاد اقدامات اساسی و بازسازی ايران موجب رشد اين هنر اصيل ايرانی شد. معماران در طول دوره زمامداری شاه‌زند كاخ‌ها و ساختمان‌های زيادی در شيراز و ساير شهرهای ايران احداث كردند و تأكيد كريم‌خان مبنی بر اينكه شيراز بايد به نگين اين پادشاهی بدل گردد موجب اوج رونق اين شهر شد. در طول حكومت خان زند شهر شيراز بسرعت گسترش يافت و مساجد وبازارها و كاروانسراهای متعددی در شهر گل و بلبل احداث گشت. كريم‌خان خود نيز توجه بسيار زيادی به توسعه معماری شيراز داشت و بناهايی همچون: برج و باروی شهر،ارك سلطنتی، عمارت ديوانخانه، عمارت كلاه فرنگی و مسجد وكيل بدستور مستقيم وی صورت تحقق يافتند. علاقه خان زند به آبادانی پايتخت خود به اندازه‌ای بود كه حتی در بعضی موارد طرح اوليه اين عمارت را خود پيشنهاد می‌كرد و در مراحل مختلف ساختمانی از نزديك نظاره‌گر روند ساخت اين بناها بود. نقل شده است كه كريم‌خان خود دستور ساخت ارگ شيراز (ارگ كريم‌خان) را صادر كرد و به دستور او معماران و هنرمندان از سراسر كشور به شيراز فراخوانده شدند و مصالح اصلی ارگ نيز از نقاط مختلف كشور به شيراز حمل گرديد.
كريم‌خان زند همچنين آرامگاه سعدی و حافظ را مرمت و بازسازی كرد و اطراف اين دو مقبره باشكوه را به باغ‌های بزرگ و مصفا بدل ساخت. مسجد چهل ستونی وكيل از ديگر ابنيه‌ای بود كه به دستور كريم‌خان احداث گشت و در سبك ساخت آن از شبستان‌های چهل ستونی جانبي مسجد امام اصفهان الهام گرفته شد. اين مسجد از شاهكارهای معماری ايران اسلامی خوانده شده و در بخش‌های مختلف آن از سبك‌های معماری ادوار مختلف ايران قبل از اسلام و شيوه هندی استفاده گشته است. از معماران معروف اين دوره استاد غلامرضای تبريزی است كه به دستور شاه زند حصار و خندق ارگ تهران را احداث نمود. خلوت كريم‌خان واقع در مجموعه كاخ گلستان از ديگر ابنيه باشكوه دوره كريمخانی است كه باستان‌شناسان آن را يكی از زيباترين آثار معماری ايران در قرن دوازده‌هجری قمری خوانده‌اند.
منابع:
۱ ـ ورهرام، غلامرضا، تاريخ سياسی و اجتماعی ايران در عصر زند، تهران، معين، ۱۳۶۶.
۲ ـ اسكارچيا، جيان روبرتو: تاريخ هنر ايران (جلد دهم)، ترجمه يعقوب آژند، تهران، مولی، ۱۳۷۶.
۳ ـ كيانی، يوسف: تاريخ هنر معماری ايران در دوره اسلامی، تهران، سمت، ۱۳۷۰.
۴ ـ پوپ، آرتور: معماری ايران، ترجمه غلامحسين صدری افشار، تهران، فرهنگان، ۱۳۶۶.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر