خانواده
اسب والاغ در دنیا شامل ۱ جنس و ۷ گونه است
که یک گونه آن به نام گور آسیایی درناحیه
وسیعی از آسیا پراکنده است گور آسیایی هم
۶ زیر گونه دارد که یکی از آنها به نام گور
ایرانی در کشورما زندگی می کند تعدادی
گور نیز در منطقه مرزی سرخس وجود دارد که
به نظر می رسد زیر گونه گورکولان باشند.
پراکندگی
گور
ایرانی، که فقط در کشور ما زندگی می کند
در گذشته در بیشتر دشت های وسیع مرکزی و
جنوبی کشور پراکنده بود ولی در حال حاضر
پراکندگی آن به منطقه حفاظت شده توران در
استان سمنان و منطقه حفاظت شده بهرام گور
دراستان فارس محدود است.
تعدادی
گور نیز در منطقه مرزی سرخس با ترکمنستان
وجود دارد که به نظر می رسد از زیر گونه
گورهای کولان باشد که درمنطقه بادخیر
کوهستان زندگی می کنند.
زیستگاه
و غذای گور
گور
ایرانی در جاهای مسطح کویری و تپه ماهورهای
کوتاه اطراف آن زندگی می کند.
این
منطقه ها روزهای گرم و شب های سردی دارد.
میزان
بارندگی هم در آنها بسیار کم است به همین
سبب، بیشتر گوناگون خوار، قسمت زیادی از
آب مورد نیاز بدن خود را از این گیاهان به
دست می آورند.
گیاهان
مهم مناطق کویری ایران، درمنه، قیچ،
کاروان کش وتاغ نام دارد.
گورها
گیاه خوارند و غذای آنها را سر شاخه های
درختان، بوته ها و گیاهان علفی تشکیل می
دهد ولی از بین این گیاهان علف ها را ترجیح
می دهند.
در
میان علف ها نیز قسمت های سبز را بیشتر از
قسمت های خشک دوست دارند معمولا گورها
صبح ها و عصرها به چرا می پردازند.
دندان
های آسیای آنها پهن است و تاج بلندی دارد
که در مقابل فرسایش گیاهان فیبردار به
خوبی مقاومت می کند.
دستگاه
گوارش آنها به دلیل داشتن موجودات کوچک
ذره بینی به نام پروتوزا قادر به هضم قسمت
زیادی از بافت های سلولزی گیاهان است در
نتیجه، گورها می توانند ازگیاهانی که
برای بعضی علف خواران دیگر بدخوراک است
به خوبی تغذیه کنند.
گورها
نسبت به سایر پستاندارن مناطق کویری نیاز
بیشتری به آب دارند.
به
این سبب، در روزهای گرم تابستان تقریبا
هر روزه از آبشخورهایی که فاصله آنها تا
محل چراگاه کمتر از ۲۰ کیلومتر است آب می
نوشند.
عادت
ها ورفتارها
گورها
به صورت اجتماعی زندگی می کنند.
گاهی
اوقات نرهای مسن تنها مشاهده می شوند ماده
و کره نیز با هم یا در گروه هایی که همه
ماده و کره هستند زندگی می کنند.
گورها
روزها فعال هستند و صبح زود و اوایل غروب،
تحرک بیشتری دارند ولی در جاهایی که احساس
امنیت نمی کنند شب ها نیز فعال هستند.
در
این جاها گورها نیمه های شب برای نوشیدن
آب به آبشخورها میروند.
حس
بویایی، بینایی و شنوایی گورها بسیار قوی
است و این جانور می تواند از فاصله زیاد
بوی انسان را حس کند.
گورها
می توانند مسافت های کوتاه را با سرعت ۶۰
تا ۷۰ کیلومتر در ساعت بدوند.
ولی
پس از مدتی، سرعت آنها کم می شود و به ۴۰
تا ۵۰ کیلومتر در ساعت می رسد.
با
این سرعت، گورها می توانند کیلومترها راه
را بدون خستگی طی کنند.
تولید
مثل
در
اواخر خردادماه، زمان جفت گیری گورها فرا
می رسد در این هنگام بین نرها جدال سختی
در می گیرد که با گاز گرفتن و لگد زدن همراه
است بیشتر نرها قسمتی از دم خودرا در این
جدال ها از دست می دهند مدت آبستنی گور
ماده حدود یک سال است.
این
زمان تقریبا ۲۰%
بیشتر
از زمان آبستنی نشخوارکنندگان هم اندازه
این جانور است.
درنتیجه
کره ها درزمان تولد رشد زیادتری دارند و
کامل تر هستند آنها مدت کوتاهی پس از تولد،
میتوانند مادر خودرا تعقی کنند.
در
هنگام زایمان مادر از گله جدا می شود و به
جای امنی می رود هرماده فقط یک کره می
زاید.
بین
کره و مادرروابط نزدیکی وجود دارد که ممکن
است تا دو سال طول بکشد.
در
این مدت مادر از کره در مقابل جانوران
شکارچی، به شدت مواظبت می کند.
کره
های نر در دو سالگی قادر به جفت گیری هستند
ولی به دلیل رقابت میان نرها معمولا تا
۴ سالگی موفق به جفتگیری نمی شوند.
درماده
ها سن جفت گیری به تغذیه آنها بستگی دارد
معمولا گور ماده در دو سالگی قادر به جفت
گیری و تولید مثل است.
گور
ماده ایرانی هر دو سال یک بار آبستن می
شود.
ولی
گور کلا سالی یک بار بچه می آورد.
گورها
حدود ۴۰ سال عمر می کنند.
چگونه
می توان گورها را از نزدیک مشاهده کرد؟
در
حال حاضر، گورهای ایرانی در منطقه حفاظت
شده توران و منطقه حفاظت شده بهرام گور
زندگی می کنند منطقه حفاظت شده توران،
درشرق شهرستان شاهرود قرار دارد.
این
منطقه ویژگی های خاص زیست محیطی دارد به
همین سبب یونسکو آن را یکی از ذخیره گاه
های کره زمین شناخته است.
در
این منطقه در حدود ۳۰۰ راس گور ایرانی
زندگی می کنند.
منطقه
حفاظت شده بهرام گور در جنوب شهرستان نی
ریز فارس است.
بهرام
گور یکی از پادشاهان سلسله ساسانی بود که
به شکار گور علاقه زیادی داشت.
در
این منطقه، که درنوع خود بی نظیر است حدود
۱۰۰ راس گور ایرانی زندگی می کنند.
مناسبترین
زمان برای مشاهده و عکس گرفتن از گورها،
شهریورماه است دراین فصل به سبب خشک بودن
علوفه، گورها و بخصوص ماده هایی که بچه
خود را شیر می دهند به آب بیشتری نیاز
دارند.
به
همین دلیل، اغلب در اطراف آبشخورها جمع
می شوند وجود گور در یک منطقه را میتوان
با رد پا و مدفوع آن، که شبیه مدفوع اسب و
الاغ است، تشخیص داد.
وضعیت
گور در ایران
در
گذشته ای نه چندان دور گله های بزرگ گور
دربیشتر مناطق کویری و نیمه کویری ایران
مشاهده می شد ولی متاسفانه در این سالها،
تعداد آنها به شدت کاهش یافته است به طوری
که خطر انقراض نسل این جانور را تهدید می
کند در حال حاضر، حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ راس از
این جانوردر محیط طبیعی زندگی می کنند
درحدود ۵۰ راس نیز در باغ وحش و پارک های
مصنوعی جهان نگه داری می شوند که گور
ایرانی خالص نیستند و با گور کولان مخلوط
شده اند.
مهم
ترین عوامل کاهش جمعیت گور ایرانی عبارت
است از:
-
شکار
غیر مجاز از طریق تعقیب جانور با موتور
سیکلت و اتومبیل.
-
اشغال
زیستگاه ها و آبشخورهای این جانور به
وسیله دام ها.
-
توسعه
کشاورزی و به زیر کشت رفتن زیستگاه طبیعی
آنها.
از
این سه مورد شکار غیر مجاز مهمترین عامل
کاهش جمعیت این جانور است زیرا عده ای
نا آگاه برای تفریح و گاهی هم برای به دست
آوردن گوشت و مغز استخوان این جانور آن
را شکار می کنند.
عده
ای بر این باورند که مغز استخوان گور برای
درمان درد مفاصل موثر است این شکارچیان
با استفاده از موتور سیکلت های قوی یا
اتومبیل های بیابانی، گورها را برای جاهای
صاف و حتی تپه و ماهورها تعقیب می کنند از
آنجا که سرعت گور درحدود ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر
در ساعت است.
به
آسانی به جانور نزدیک میشوند و آن را شکار
می کنند.
اقدامات
حفاظتی انجام شده
گورایرانی
که فقط در ایران به صورت وحشی زندگی می
کند یکی از نایاب ترین جانداران روی زمین
است به همین دلیل سازمان حفاظت محیط زیست
ایران ازسی سال پیش، آن را حمایت شده اعلام
کرده است شکار گور هم در تمام فصول سال
ممنوع است زیستگاه های مهم این جانور
مانند منطقه حفاظت شده توران و بهرام گور
و پارک ملی کویر به طور مستقیم حفاظت می
شوند.
برای
اطمینان ازبقای این جانور درسال ۱۳۵۰،
هفت راس گور ازمنطقه توران گرفته شد و در
دشت خونیجه، واقع در منطقه حفاظت شده خوش
ییلاق شاهرود رها گردید.
این
گورها در سال حاضر به زندگی خود ادامه می
دهند.
گونه
های غیر ایرانی
همان
گونه که در بخش رده بندی اشاره شد خانواده
اسب و الاغ ۷ گونه داد که مربوط به یک جنس
بهنام Equus است
از این ۷ گونه
، ۳ گونه زبرا، ۳ گونه گور و ۱ گونه اسب
وحشی است.
زبرا
جانور آشنای دشت ها ومناطق (
ساوانای)
آفریقاست
.
سطح
بدن همه آنها از نوارهای سیاه وسفیدی
پوشیده شده است شکل نوارها در گونه ها و
زیر گونه های زبرا متفاوت است در بیشتر
نقاط آفریقا، زبراها مورد احترام هستند
و بسیاری آن را نشانه زیبایی و آزادگی می
دانند و برخی آنها را مقدس می شمارند.
آفریقایی
ها، درمراسم گوناگون با نقاشی نوارهای
سیاه و سفید روی صورتشان خود را به شکل
زبرا در می آورند.
آنان
کوشش می کنند مانند زبرا راه بروند و برای
زیبا جلوه دادن خود حرکات این جانور را
تقلید کنند.
هر
سال عده زیادی جهانگرد از سراسر جهان برای
تماشای زبرا به کشورهای آفریقایی می روند
در نتیجه این کشورها ازاین راه درآمد
زیادی به دست می آورند.
فهرست
منابع
۱-
اعتماد،
اسماعیل، پستانداران ایران (
جلد
دوم)
سازمان
حفاظت، محیط زیست ۱۴۶۴.
۲-
ضیایی،
هوشنگ، راهنمای صحرایی پستانداران ایران،
سازمان حفاظت محیط زیست ۱۳۷۵.
-
Boitanl and Bartoil: the mecdonald Encylopedia of mamals Macdonald
and co, london ۱۹۸۰.
-
Colinp, groves. Horses, Asses and zebras in the wild. David and
charles london ۱۹۷۴
-
Corbet, G.B,. and Hill, J. E: A world list of widife mangment
Species, ۳
rd
ed. British Museum london ۱۹۹۱.
-
Friuz Eskandar: conservation and widife management in Iran.
Game
and fish Department of Iran ۱۹۷۱.
-
Grzimek , Grzimek's Animal life Encyciopedia, Mammals, Van Nostrand
Reinhold L T.D. N. Y. ۱۹۷۲.
-
Heinz – Geovgklos Berlin Zoological Garden. Berlin- ۱۹۸۸.
-
I.U.CN / SSC Equid specialist group. Zebras, Asses, and Horses.
Anction plan for the conservation of wild Equids ۱۹۹۲.
-
Maier/ Page zoo the modern ark facts on file new york ۱۹۹۰
-
Wiesner hening , Fritz Hirch Hellabrunn Dermunchemer Tierpark
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر