تاریخچه
هواپیمای F
14 تامکت
در ایران
بسیاری
از ناظران غربی ناتوانی ایران از جلوگیری
از تجاوز میگ-۲۵
های شوروی به خاک ایران را عامل اصلی خرید
هواپیمای F
14 می
دانند.
ولی
واقعیت اندکی متفاوت است.
از
اواخر دهه ی ١٩٥٠ نیروی هوایی شاهنشاهی
ایران با همکاری نیروی هوایی آمریکا
پروازهای فوق محرمانه ای را بر فراز خاک
شوروی انجام می دهد.
در
آغاز هواپیماهای سبک (حتی
ترابری)
برای
این منظور به کار می رفت و چند فروند آنها
به وسیله ی جنگنده های شوروی سرنگون شدند.
پس
از تحویل نخستین اف-چهارها
که نوع آر اف-چهار
ئی هم جزء سفارش ها بود، این عملیات تشدید
شد.
شوروی
ها نگران قدرت تسلیحاتی ایران بودند و
ماموریت های شناسایی خود را بر روی ایران
انجام می دادند.
هواپیماهای
رهگیر نیروی هوایی شاهنشاهی به ویژه
هواپیماهای اف-چهار
بارها سعی کردند تا میگ-٢٥هایی
که وارد خاک ایران می شدند را رهگیری کنند
ولی موفق نمی‌شدند.
شاه
علاقه ای به رویارویی مستقیم با شوروی
نداشت و هنگامی که تجاوز مرزی از سوی هر
دو طرف شدت گرفت شاه پیشنهاد داد که اگر
شوروی ها تجاوز هوایی خود را متوقف کنند
نیروی هوایی ایران و آمریکا نیز ورود به
حریم هوایی شوروی را متوقف سازند.
این
پیشنهاد بارها و بارها تکرار شد و هر بار
رد شد.
بنابراین
شاه به نیروی هوایی دستور داد که در ازاء
هر تجاوز هوایی فاکسبت های شوروی دو یا
چند ماموریت بر فراز خاک شوروی به عنوان
مقابله به مثل انجام شود، ولی برای این
منظور سلاحی نیرومند تر از اف-چهارهای
ایران مورد نیاز بود تا جلوی تجاوز شوروی
ها را بگیرد.
در
این اثنا در راستای برنامه های توسعه ی
نظامی ایران در دهه ی ١٩٧٠ میلادی و همچنین
همکاری با ایالات متحده، نیروی هوایی
شاهنشاهی به دنبال هواپیمای رهگیری بود
که توانایی تهدیدهای پیش بینی شده را تا
بیست سال آینده داشته باشد.
هواپیمایی
که بتواند پهنه ی گسترده‌ای از آسمان
ایران را با سنسورها و سلاح های نیرومند
پوشش دهد و دارای توانایی رزمی بالای
باشد.
در
تابستان ١٩٧٢ نامه ای از سوی محمدرضا
پهلوی شاهنشاه ایران به پنتاگون در
واشینگتون دی سی فرستاده شد.
در
این نامه قصد شاه از بازدید از ایالات
متحده به منظور گفتگو درباره ی هواپیمای
رهگیری بود که قرار بود در نیروی دریایی
و هوایی ایالات متحده به خدمت گرفته شود.
در
این نامه برنامه ریزی او برای تماشای
نمایش هوایی این نوع جنگنده ها به قصد
الگوگیری برای شاخه ی مورد علاقه ی او در
نیروهای مسلح یعنی نیروی هوایی قید شده
بود.
علاقه
ی اصلی شاه به هواپیمای F
14 بود.
این
ملاقات آغاز یک معامله ی مناقشه برانگیز
بود که منجر به استقرار مدرنترین هواپیمای
جنگنده ای می شد که آمریکا به یکی از
متحدانش فروخته بود.
این
برای نخستین بار بود که آمریکایی ها موافقت
کرده بودند یک چنین سلاح پیشرفته ای را
را به یک مشتری خارجی بفروشند.
از
سوی دیگر این اقدام برای ایران یک اقدام
جسورانه بود.
زیرا
هنوز در حال تجربه اندوزی در زمینه ی سیستم
های با تکنولوژی مدرن و تاسیسات لازم برای
عملیاتی کردن آنها بود.
همچنین
فروش این هواپیما به خارج از سوی آمریکا
به معنای این بود که کل پروژه ی F
14 به
وسیله ی ایران نجات پیدا می کرد.
زیرا
ایران موافقت کرده بود که به شرکت گرومن
پولی که برای ادامه ی تولید تامکت نیاز
دارد را بپردازد.
اولین
سفارش برای خرید F
14 ها
در حدود ۳۰ فروند بود که در ژانویه ۱۹۷۴
امضا گردید، که بعد ها به تعداد ۸۰ فروند
افزایش داده شد.
اولین
سری این هواپیما ها در ژانویه ۱۹۷۶ به
ایران فرستاده شد که این هواپیما ها با
موتور بهبود یافته جدیدی که بعد ها در
گونه های دیگر استاندارد گردید، تجهیز
شده بودند.
در
می ۱۹۷۷، ۱۲ فروند F
14 دیگر
نیز به ایران تحویل شد، که یکی از آنها
نیز به عنوان آزمایش برای نابود کردن یک
هدف مصنوعی در ارتفاع ۵۰٬۰۰۰ پایی به کار
رفته شد که موفقیت آمیز نیز بود، و همین
آزمایش نیز میگ های ۲۵ شوروی را متقاعد
ساخت که در صورت ادامه پرواز های خود بر
فراز ایران، توسط یکی از همین F
14 ها
نابود خواهند شد، در نتیجه میگ های ۲۵
دیگر هرگز بر فراز ایران پرواز شناسایی
انجام ندادند.
تحویل
F
14 ها
تا سال ۱۹۷۸ و هنگامی که هفتاد و نهمین F
14 تحویل
داده شد، ادامه یافت.
همچنین
۷۱۴ موشک فوق پیشرفته دور برد هوا به هوای
فینیکس نیز سفارش داده شد که تنها ۲۸۴ عدد
آنها به دلیل انقلاب سال ۱۹۷۹ به ایران
تحویل داده شد.
پس
از انقلاب ننگین اسلامی، دولت جدید سفارش
ساخت موشک های فینیکس دیگر را لغو نموده
و تنها بر تسلیحات موجود و البته توانمندی
های مهندسان و کارشناسان ایرانی تکیه
کرد.
در
همین دهه، پرزیدنت کارتر تحویل هر گونه
جنگ افزار را به ایران تحریم کرد که این
تحریم تا به امروز نیز ادامه دارد.
بدون
یاری سازندگان غربی F
14،
ایران به زودی با مشکل کمبود قطعات یدکی
و نگهداری مواجه شد که در همان موقع تلاش
برای خود ساختی این قطعات آغاز گردید.
علاوه
بر تاثیر تحریم ایران، شایعاتی اذعان
کردند که همه ۷۷ فروند F
14 باقیمانده
(دو
F
14 در
هنگام پرواز های آزمایشی از بین رفتند)
فاقد
کارائی بوده به صورتی که دیگر نمی توانند
موشک های فینیکس را شلیک کنند.
البته
این که چه کسی این خرابی ها را به بار آورده
یا F
14 ها
را دچار مشکل ساخته، جای بحث ندارد، اما
حتی برخی منابع در آن زمان اظهار کردند
که انقلابیون اسلامی در زمان انقلاب به
تلافی بر سر حکومت باعث صدمه دیدن F
14 ها
شدند، اما چنین شایعاتی به اطمینان صحت
ندارد.
صرف
نظر از تمام مشکلات، در سپتامبر ۱۹۸۰،
ایران در برابر تهاجم ناجوانمردانه کشور
بعثی عراق قرار گرفت.
به
علت ضعف قوای هوایی هر دو کشور، نبرد هوایی
نقش بسیار کوتاه و مختصری را در جنگ بین
ایران و عراق ایفا کرد.
جنگنده
F
14 هنوز
در نیروی هوایی ایران به‌کار می‌رود و
جزء جنگنده‌هایی است که در طول جنگ ایران
و عراق بسیار توسط ایران استفاده می‌شد.
در
۶ ماهه اول جنگ F
14 های
ایران پنجاه پیروزی را در برابر هواپیماهای
عراقی به ثبت رساندند که اکثراً مقابل
جنگنده‌های میگ-۲۱
و میگ-۲۳
و تعداد کمتری هم در مقابل سوخوهای ۲۰ و
۲۲ (مدل‌های
صادراتی سوخو-۱۷)
بود
و تنها یک F
14 بر
اثر برخورد ترکش یک میگ-۲۱
که در نزدیکی آن منفجر شده بود آسیب دید.
از
سال ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۶ وظیفه اصلی F
14 های
ایران گشت‌زنی در مراکز حساس حکومتی مثل
تهران و جزیره خارک بود.
این
کار با کمک هواپیماهای سوخت‌رسان بوئینگ
۷۰۷-۳۱۹
سی انجام می‌شد و گاه هر پرواز با ۴ مرتبه
سوخت‌رسانی در هوا بیش از ده ساعت طول
می‌کشید.
F 14 ها
در این مدت همچنان در جنگ‌های هوایی درگیر
می‌شدند اما وظیفه اصلی آنها ارعاب
نیروی هوایی عراق بود.
خسارات
سنگینی که این جنگنده‌ها به هواپیماهای
عراق وارد کرده بودند در کنار موشک‌های
هوابه‌هوای بسیار دقیق و دوربرد آدبیلوجی-۹
و فونیکس آنها باعث می‌شد تا جنگنده‌های
عراقی بلافاصله پس از مشاهده یک F
14 اقدام
به عقب‌نشینی کنند و F
14 ها
به یک سامانه دفاع هوایی بسیار موثر تبدیل
شوند که چنین سطحی از تأثیرگذاری برای یک
سیستم دفاع هوایی شاید تاکنون در هیچ جنگی
و برای مدتی چنین طولانی سابقه نداشته‌است.
تنها
جنگنده عراقی که توانست موفقیت نسبی در
برابر F
14 به
دست آورد جنگنده‌های میراژ اف-۱
ئی‌کیو-۶
مجهز به موشک‌های سوپر ۵۳۰ دی و مجیک ام
کا۲ بودند که تنها در اواخر جنگ یعنی اوایل
سال ۱۹۸۸ در اختیار عراق گذاشته شد.
«واحد
مهندسی نیروی هوایی ایران»
با
بهسازی قطعات آن توانسته این هواپیما را
تا حدودی به روز نگه دارد.
تامکت‌های
ایران از نوع اولیه است و با تامکت‌های
آمریکایی تفاوتی ندارد.
تعدادی
از این جنگنده‌ها در پایگاه هوایی خاتمی
در نزدیکی اصفهان نگهداری می‌شود.
بر
اساس یکی از برآوردها در سال ۲۰۰۹ ایران
۴۴ فروند F
14 داشته
که ۱۳ فروند آنها عملیاتی بوده‌اند.
البته
در سال ۲۰۱۱ یک هواپیمای F
14 در
ایران سقوط کرد.
پاره
ای اطلاعات پیرامون این جنگنده
جنگنده
F
14 تامکت
هواپیمایی دو موتوره، بال متغیر و دو
سرنشینه می باشد که به منظور حمله، رهگیری
و نابودی جنگنده های دشمن به صورت بیست و
چهار ساعته و در هر وضعیت جوی و اقلیمی
طراحی گشته است و قادر به انجام عملیات
از روی ناو هواپیمابر نیز می باشد.
F
14 قادر
است به طور همزمان بیست و چهار هدف را به
وسیله سیستم های راداری پیشرفته خود
شناسایی کرده و به وسیله موشک فوق پیشرفته
فینیکس-
که
بر روی هیچ جنگنده دیگری قابل نصب نمی
باشد-
شش
فروند از آنان را نابود نماید.
این
هواپیما از ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۶ در نیروی دریایی
ایالات متحده به عنوان جنگنده برتری هوایی
دریایی، جنگنده رهگیری دفاعی و سکوی
شناسایی تاکتیکی خدمت کرده است.
این
هواپیما بعد از اینکه مجهز به سیستم هدف
گیری مادون قرمز در شب (LANTIRN)
و
سیستم پرواز سطح پائین گردید حملات موشکی
دقیقتری را انجام داد.
F
14 تامکت
در سال ۱۹۷۲ به عنوان جایگزین هواپیمای
اف-۴
فانتوم ۲ به خدمت نیروی دریایی ایالات
متحده در آمد.
و
بعدها که آمریکا با حکومت محمدرضاشاه
ایران رابطه خوبی داشت در سال ۱۹۷۶ به
ایران صادر شد.
این
هواپیما محصول شرکت گرومن است که برای
نیروی دریایی آمریکا ساخته شده.
هواپیمای
F
14 تامکت
در ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۶ در نیروی دریایی آمریکا
بازنشسته شد.
خلاصه
مشخصات
نوع
هواپیما :
هواپیمای
رهگیر، چندمنظوره و جنگنده کشور سازنده
:
ایالات
متحده
شرکت
سازنده :
گرومن
تاریخ
نخستین پرواز :
۲۱
دسامبر ۱۹۷۰
بازنشسته
:
۲۲
سپتامبر ۲۰۰۶ ، نیروی دریایی آمریکا
وضعیت
کنونی :
فعال
در ایران ، بازنشسته در ایالات متحده
بکارگیرنده
:
نیروی
دریایی ایالات متحده
نیروی
هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران آغاز
ساخت :
۱۹۶۹
تا ۱۹۹۱
تعداد
ساخته شده :
۷۱۲
فروند
بهای
هر فروند :
۳۸
میلیون دلار آمریکا در سال ۱۹۹۸
مدل‌های
دیگر:
A
F 14
B
F 14
C
F 14
D
F 14
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر