تاریخچه سرمه

سُرمه یا کُحل ماده‌ای آرایشی است که از ترکیب دوده و دیگر مواد تهیه شده و به چشم کشیده می‌شود و معمولاً برای تیره‌تر کردن رنگ پلکها به کار می‌رود.
آنندراج درباره آن می‌نویسد: سرمه سنگی است صفایحی و براق که بسایند و سوده ٔ آن را در چشم کشند و بهترین آن سرمه ٔ صفاهانی است که از کهپایه به هم رسد.
نام رنگ سرمه‌ای از این ماده برگرفته شده ‌است.
در دوران باستان، از ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد، ملکه‌های مصری به چشم خود سرمه می‌کشیدند. سرمه را نگهبان چشم علیه بیماری‌ها می‌دانستند و تیره کردن رنگ دور پلک‌ها از شدت رسیدن آفتاب به چشم نیز کم می‌کند.
قدیمی‌ترین کاست هند یعنی کولی‌ها نیز از سرمه برای آرایش بهره می‌گرفتند. مادران در شبه قاره هند و برخی نواحی پیرامونی، به چشم نوزادان و کودکان سرمه می‌کشیدند. به باور آن‌ها این کار «سوی چشم را نیرو می‌بخشد» و «علیه چشم بد» نگهداری می‌کند .
یکی از آرایش های مرسوم در دوران هخامنشیان هم کشیدن سرمه بوده است . تصویری که مشاهده می کنید یک سرمه دان با روکش فیروزه با تزیینات زیگزاگ است که مربوط به دوره هخامنشی می باشد و جنس آن از شیشه، و قدمت آن به سده ی چهارم یا پنجم پیش از میلاد باز می گردد و اکنون در موزه ی میهو نگهداری می شود . پس از کشف این قطعه باستانی ، مشخص شد استفاده از این ماده بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد نیز بین ایرانیان باستان مرسوم بوده است.
همچنین در گذشته از سرمه برای شکنجه مخالفان نیز استفاده می شد. چون سرمه سرشتی سرد و خشک دارد و خوردن آن باعث بند آمدن صدا می شود. ضرب المثل سرمه به گلو کشیدن که کنایه از گنگ (لال) شدن است از این خاصیت آن برداشته شده است.