مذاكرات سران ٤ كشور بزرگ غرب در«گوادالوپ» درباره شاه ژانویه ١٩٧٩

از راست: نخست وزير انگلستان، رئيس جمهوری فرانسه، رئيس جمهوری امريكا و صدر اعظم آلمان

غربی در جريان نشست ژانويه سال ۱۹۷۹ در جزيره گوادالوپ در قلمرو فرانسه

گرچه نتيجه مذاكرات سران چهار دولت بزرگ غرب در نشست خود از چهارم تا ششم ژانويه ۱۹۷۹ در جزيره دور افتاده گوادالوپ Guadalupe (قلمرو فرانسه) در کارائیب به طور كامل انتشار نيافت ولی تا ۲۵ ژانويه آن سال تفسيرهای رسانه ها و تحولاتی كه صورت گرفت تا حدی زياد از چگونی مذاكرات اين نشست پرده برداشت. در اين مذاكرات كه در ميان تدابير امنيی فوق العاده برگزار شده بود جيمی كارتر رئيس جمهوری وقت آمريكا ، والری ژيسكار دِستن رئيس جمهوری وقت فرانسه و میزبان نشست ،جيمز كالاهان نخست وزير وقت انگلستان از حزب کارگر و هلموت اشميت صدر اعظم وقت آلمان غربی شركت داشتند . مبتكر اين مذاكرات ژيسكار دستن بود كه در عين حال ميزبان سران شركت كننده در مذاكرات بود و هلموت اشميت در اين مذاكرات نقش مخالف را ايفاء می كرد.

قبلا اعلام شده بود كه هدف عمده مذاكرات بررسی سياست های غرب درقبال تحولات تازه در شوروی و چين و اوضاع بین المللی است، اما وضعیت و انقلاب ايران موضوعي بود كه بيشتر وقت نشست گوادالوپ را گرفت. به سبب ادامه اعتصاب روزنامه ها در ايران، مردم ايران در آن زمان از این نشست و مذاكرات آن و تفسیرهای مربوط آگاه نشدند. كمتر از ده روز پس از اين نشست، شاه از ايران رفت و همزمان و متعاقب او عده ای ديگر. شاپور بختيار آخرين نخست وزير نظام سلطنتي قول به انحلال ساواك، تامین آزادی مطبوعات و رهایی زندانيان سياسی و آزادی تشكيل احزاب داد و گفت كه از آن پس در ایران شاه، سلطنت و نخست وزير، حكومت خواهد كرد. اعتصاب روزنامه ها پايان يافت. ژنرال هايزر معاون ژنرال هيگ فرمانده نيروهای امريكا در اروپا به ايران آمد كه جزئيات ماموريت خود را در كتابش آورده است و ....

دستيارن سران كشورهای شركت كننده در مذاكرات گوادالوپ درهمان يكی٬ دو هفته اول پس از اين مذاكرات اشاره كرده بودند كه در كنفرانس سران در گوادالوپ تصميم گرفته شد كه چهار دولت بايد طوری رفتار كنند كه در هر وضعيت، با كشور ايران به روابط حسنه ادامه دهند نه فرد خاصی كه حكومت می كند. همان زمان، برخی بودند که گفته بودند سران آمریکا و فرانسه و نخست وزیر انگلستان توافق کرده بودند که از ماندن شاه بر کرسی سلطنت حمایت نکنند. ولی صدر اعظم وقت آلمان نظر داده بود که با رفتن شاه ناامنی ادامه خواهد یافت و نمی شود پیش بینی کرد و مطمئن بود که ایرانِ پس از شاه، همچنان متحد غرب باقی بماند.

در پی انتشار تفسیرهای روزنامه نگاران درباره این نشست و عمدتا از ۱۹ ژانويه بود كه تظاهرات ايرانيان شدت گرفت و تا ۲۲ بهمن ماه (۱۱ فوريه) كه شورش پيروز شد از شدت آن كاسته نشد.

تاریخ نگاران نوشته اند که هنوز برایشان روشن نشده است که چرا جیمی کارتر از ماندن شاه حمایت نمی کرد.

شاه در چند سال آخر سلطنت، ظاهر بی طرفانه به خود گرفته بود و با این روش، نه تنها بلوک شرق را متمایل به خود نکرد بلکه حمایت بلوک غرب را هم از دست داد. شاه از آغاز سلطنت از دولت لندن نگرانی داشت و این نگرانی که ریشه در اشغال نظامی ایران در شهریور ۱۳۲۰ و تبعید پدرش داشت به تدریج تبدیل به تنفر شده بود و دولت لندن این را می دانست. با اینکه افراد مؤثر دیگری در دسترس بودند، شاه در شهریور ۱۳۵۷ جعفر شریف امامی را نخست وزیر کرد تا نظر دولت لندن را نسبت به خود مساعد کند.